کم و بیش هر کس که با اصطلاح روشنفکر آشنایی دارد؛ میداند که روشنفکر بودن از ویژگیهای مثبت شخصیتی به شمار میرود و فرد روشنفکر با داشتن ویژگیهایی از دیگران متمایز میگردد. بعضی بر این باورند که باسواد بودن یکی از ملاکهای روشنفکری است در حالی که الزاماً چنین نیست به قول حافظ:
قدر مجموعهی گل، مرغ سحر داند و بس که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست
پس صرف باسواد بودن دلیل روشنفکری نیست؛ اما میتوان گفت بیشتر روشنفکران از میان قشر تحصیلکرده به پا خاستهاند و این منافاتی با وجود روشنفکران در میان جامعهی بیسواد ندارد. بنا بر این ذکر برخی از ویژگیهای اساسی روشنفکران برای شناختن دقیقتر آنها ضروری به نظر میرسد.
مهمترین ویژگیهای شخصیتی روشنفکران
1- روشنفکر کسی است که دارای نگاهی کلی و فراگیر به زندگی است و میکوشد تا در زمینههای مختلف زندگی علم و آگاهی کسب کند و لازم نیست که در همه زمینهها متخصص شود، بلکه به اندازهی نیاز میکوشد تا از تازههای علمی اطلاع یابد.