شهرستان بوکان

شهرستان بوکان شهرستان بوکان شهرستان بوکان یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان غربی ایران است. شهرستان بوکان در منطقه تقریباً کوهستانی و معتدل قرار گرفته که از جهت شمال به شهرستان میاندوآب و از جنوب به شهرستان سقز و از شرق به شهرستان شاهین‌دژ و از غرب با شهرستان مهاباد همسایه‌است. 

مرکز این شهرستان شهر بوکان است. جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۰۲٬۶۳۷ نفر بوده‌است که از این تعداد ۱۰۱٬۴۳۳ نفر آنان مرد و ۱۰۱۲۰۴ نفر آنان زن بوده‌اند.

پیشینه این شهرستان در حدود ۳۰۰۰ سال قبل تحت نام ایزیرتو پایتخت تمدن ماننایی بوده‌است.

آثار این تمدن بسیار هنرمند قابل توجه بوده و نمونه‌هایی از آثار به تاراج رفته اش در موزه‌های جهان از قبیل موزه توکیو و موزه ارومیه دیده می‌شود.

این تمدن در مناطق کردنشین شمالغربی ایران سکنی داشته‌اند. وجه بارز هنر ماننایی ظرافت و زیبایی وصف ناپذیر آن است که در تمدنهای معاصر آنها کم نظیر است.هنر معروف آنها ساخت آجرهای لعابدار بوده‌است. آجرهای با طرحهای رنگین که طرح آنها پس از گذشت حدود ۳۰۰۰ سال تقریبا" سالم باقی مانده‌اند. نمونه بسیار زیبایی از این آجرها در موزه شرق کهن توکیو یافت می‌شود. نام شهر شهر بوکان در سال ۱۳۳۰ خورشیدی. روایات زیادی در مورد ریشه نام این شهر وجود دارد از مشهورترین آنها این است که در قدیم مردم این شهر در هنگام مراسم عروسی به چشمه آب بزرگ و مشهور این شهر که کردها آن را «حه‌وزه گه‌وره» (Hewze Gewre) به معنی «آبگیر بزرگ» می‌نامند، (و این چشمه‌ به‌ صورت چشمه‌ای جوشان است که آب آن از سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود؛) می‌آمدند و از آنجا که به کردی واژه «بوک»، به معنی عروس است این منطقه را که بعدها به شهر تبدیل شد «بوکان» (جمع بوک = عروس‌ها) نامیدند. اما این نظریه تنها در صورتی درست است که ما این اسم را با لهجه فارسی تلفظ کنیم یعنی «بوکان Bookan»، این در حالی است که ساکنین این شهر و همه‌ی مردم کردزبان آن را بصورت «بوکان Bokan» ادا می‌نمایند. در نظریه‌ای دیگر، گفته می‌شود که به هنگام حمله سپاه مغول به این مناطق، یکی از فرماندهان سپاه چنگیز، نام خود (بوکان) را بر روی این روستای کوچک (در آن زمان) نهاد. گفته می‌شود کوهی در مغولستان به نام بوکان وجود دارد که از همین فرمانده چشمه می‌گیرد. نظریه‌ دیگر در مورد وجه‌ تسمیه شهر چنین است: شهر بوکان به دور چشمه‌ بزرگ حه‌وزه‌ گه‌وره‌ شکل گرفته‌است و به چنین چشمه‌هایی در زبان کُردی «کانی Kani» گفته می‌شود. همچنین واژه «بو Bo» در زبان کردی کاربردهای مختلفی دارد که اغلب در شکل ترکیبی به‌ کار برده می‌شود؛ مانند بو کوی؟(کجا؟) اما چگونگی ترکیب این کلمات و شکل گیری واژه بوکان بر اساس این نظریه چنین است: در زمانهای قدیم هنگامیکه زنان قصد شستن وسایل خانه را داشتند آنها را با خود برداشته و به سمت رود یا چشمه‌ای در نزدیکی محل اقامتشان بوده می‌بردند و در آنجا کارشان را انجام می‌دادند. به همین ترتیب اهالی ساکن اطراف بوکان، جهت شستن و نظافت ظروف و وسایل خود به طرف این کانی یا حوض می‌رفتند و هنگامی که کسی سراغ نفری را که جهت انجام این امور به «کانی» رفته بود، می‌گرفت، نزدیکان وی در پاسخ می‌گفتند: «او به کانی رفته‌است» و به زبان کردی «چوه بوکانی» یعنی به «چشمه‌» رفته‌است. بدین ترتیب واژه «بوکانی» به افرادی گفته می‌شد که رفت و آمد زیادی را به «کانی» مزبور انجام می‌دادند و سپس کم کم در آنجا ساکن شدند. امروز حوض گوره (حه‌وزه گه‌وره)، در مرکز شهر واقع است و با آب گوارا و بی پایان خود آب نیمی از شهر را تأمین می‌کند. و نزد اهالی شهر از نوعی دلبستگی و جایگاه خاصی برخوردار است.

محلات محله‌ها و معابر اصلی شهر بوکان میدان فرمانداری‌، سه‌راه‌ سنگینی‌، کوچه‌های‌ مام صاحبی‌، بیمارستان سابق، خیابان مولوی‌ شرقی‌، مسجد نبی‌، کل‌تپه، شهرک فرهنگیان، عشایر، کوی محمدیه، کوی فرهنگیان، جاده حصار، خیابان ورزش، کمربندی، ساحلی، ابوذر، باغ قاضی، دادگاه، قله، کلهرآباد، نساجی، علی‌آباد، اسلام‌آباد، امیرآباد و سیدشکره تاریخچه شهر این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. آثار باستانی بوکان 1. تپه تابانی در روستای احمد آباد محال فیض الله بیگی مربوط به دوره پارتی و ساسانی 2. تپه آسیاب کهنه روستای احمد آباد محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول پیش از میلاد 3. تپه کلک آبی در روستای باغچه محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول پیش از میلاد 4. تپه سیخان کوچک در روستای ساریقامیش محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول پیش از میلاد 5. تپه سیخان بزرگ در روستای باغچه محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول قبل از میلاد 6. تپه موچه در روستای تکان‌تپه محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول قبل از میلاد 7. تپه کلتپه در روستای کلتپه بوکان مربوط به اقوام هزاره اول قبل از میلاد 8. قلعه تپی در روستای تپی مربوط به دوره نیریزد و هزاره و پانصد سال پیش از میلاد 9. تپه قره کند در روستای قره‌کند محال آختاچی مربوط به هزاره اول پیش از میلاد 10. تپه روژبیانی در روستای عزیزکند مربوط به دوره برنز پیش از میلاد 11. تپه داربسر در روستای داربسر در محال آختاچی مربوط به دوره اشکانیان 12. زمینهای جره واقع در روستای شیخلر محال آختاچی مربوط به دوره اشکانیان و ساسانی 13. گردی خلیسکه واقع در روستای سراب محال مربوط به دوران اقوام پارینه‌سنگی 14. تپه گرده‌خزینه در روستای سراب مربوط به دوران کالکوتیک 15. تپه گرده‌شین در روستای سراب مربوط به اقوام دوران کالکوتیک 16. تپه آشی در روستای قره‌موسالو مربوط به اقوام برنز پیش از اسلام 17. گوک‌تپه در روستای گوکتپه مربوط به نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد 18. تپه گرده‌شین در روستای رحیم خان محال مربوط به دوره برنز قبل از میلاد 19. تپه محمود در روستای ارمنی بلاغی مربوط به اقوام اواخر دوره نوسنگی 20. گرد عثمان قلعه در قلعه در روستای ساریقامیش مربوط به هزاره یکم پیش از میلاد 21. تپه کانی‌کوزه له در روستای کانی کوزه‌له مربوط به دوره کالکوتیک پیش از میلاد 22. قلعه ناچیت در روستای ناچیت بوکان مربوط به دوره برنز پیش از میلاد 23. تپه مقصود در روستای ملالر بوکان مربوط به دوره کالکوتیک 24. تپه عبدالله تپی سی در روستای عبدالله تپی سی مربوط به دوره برنز پیش از میلاد 25. تپه گرده‌مالان در روستای کهنه‌ملالر مربوط به هزاره یکم پیش از میلاد 26. تپه گرد عربلو در روستای علی‌کند مربوط به هزاره یکم پیش از میلاد 27. تپه سردارآباد در روستای سردارآباد مربوط به اقوام پارتی و ساسانی پیش از میلاد 28. قلعه سردار بوکان در بوکان 29. قلعه قالای چی (قلعه چین)در روستا قلایچی بوکان ۸۰۰ ق م و مربوط به حکومت ماناها اماکن دیدنی 1. غار روستای قلعه‌چی نزدیک بوکان 2. غار کول‌آباد میان بوکان و میاندوآب 3. غار مکری قران در روستای خراسانه 4. غار کونه‌کوتر در روستای ینگیجه بوکان 5. غار کونه‌کوتر در روستای سهولان 6. ایوان سنگی روستای آغجیوان 7. قلعه سنگی روستای سماقان فرهادتراش دارای نه اتاق سنگی 8. جلگه سردرآباد 9. حوض گوره چشمه‌ بزرگ آب و استخر دیدنی بوکان 10. مسجد جامع حمامیان 11. اطاقهای سنگی روستای بی‌بی‌کند 12. پارک ساحلی بوکان 13. پارک کوی محمدیه (معروف به پارک حسن زیرک) 14. ((غارطبیعی روستای اشکوتان)معروف به غار سید جمال الدین) نامداران بوکان • دکتر حسین فرهمند باستان‌شناس معروف کرد و استاد دانشگاههای تهران و منچستر و آکسفورد • سردار عزیز خان مکری وزیر جنگ ناصر الدین شاه قاجار • حاج محمد امین آقا ایلخانی زاده(آقای بوکان) • حسن زیرک خوانندهٔ نامی کرد • دکتر قسیم عثمانی استاد حسابداری دانشگاه بهشتی تهران و نمایندهٔ فعلی بوکان • مقبل هنر پژوه کوهنورد معروف و یار اوراز • محمد و یاسین قریشی کاریکاتوریستان و نویسندگان معروف بوکان • قاله مه ره موسیقیدان محلی! و محبوب • سواره‌ ایلخانی زاده‌ شاعر معاصر • مرحوم استاد عباس حقيقی(شاعر)